Ziektes, aandoeningen & parasieten bij kippen
Bloedluizen, coccidiose, de vogelpest... je gevederde vrienden krijgen helaas ook weleens te maken met kippenziektes en aandoeningen. Leer de symptomen herkennen zodat je meteen ingrijpt als er iets mis is met je kippen.
Jouw tuinvrienden voelen zich kiplekker met de juiste producten!
Klik door naar volgend onderdeel van dit artikel:
Wat zijn de symptomen van een zieke kip?
Gezonde kippen scharrelen erop los en vormen samen een hechte groep, ook wel ‘de toom’ genoemd. Er is iets mis als ze vermageren, lusteloos zijn, stoppen met eieren leggen of juist afwijkende exemplaren produceren. Het zijn de eerste tekens aan de wand van ziektes bij de kip.
Let ook op de volgende symptomen van ziektes bij de kip:
- jeuk
- witte, droge plekken op de poten
- diarree
- een gebogen houding
- rode lellen en kammen die lichter worden of blauw kleuren
- Koorts; de poten voelen warm aan
- wratachtige zweren op kop, kam of lellen
- zwellingen rond ogen of nek
- verlammingsverschijnselen
- bleke kop
- hijgen of kuchen
- laten hangen van de vleugels
De verschijnselen kunnen op verschillende ziektes of infecties met parasieten wijzen. Ze zijn in ieder geval altijd een reden om de veearts te bellen. Die reikt jou de beste oplossing aan en informeert jou ook over de verschillende vaccinaties voor kippen.
Kippen krijgen ook weleens last van bovenstaande ziekteverschijnselen als ze iets verkeerds gegeten hebben. Bepaald voedsel en sommige planten zijn slecht voor de gezondheid van je gevederde vrienden en soms zijn ze zelfs ronduit gevaarlijk en giftig. Geef je kippen dus enkel lekkernijen die ze lusten én ook mogen eten.
Hoe kun je zieke kippen verzorgen?
Er zijn veel verschillende kippenziekten en aandoeningen die allemaal gepaard gaan met een ander ziektebeeld. Kippen die aan dezelfde ziekte of infectie lijden, hebben soms compleet verschillende symptomen. Er zijn een aantal algemene adviezen waarmee je jouw zieke kippen kan verzorgen. Krachtvoer, een goede hygiëne en een correcte opvolging zijn de 3 belangrijkste.
Wat doe je nog meer bij ziektes bij de kip?
Sommige mijten veroorzaken ziekten aan de poten bij kippen. Bepaalde soorten leven en planten zich voort onder de beenschubben van je kippen. Vooral oudere kippen hebben er last van. De oplossing is simpel: smeer of wrijf de poten van de kip in met vaseline of uierzalf. Herhaal de behandeling tot de kalkpoten verdwenen zijn.
Gebruik tabakstro en boekweitdoppen in de legnesten of meng het met de bodembedekking in je kippenhok. De sterke geur helpt om uitwendige parasieten zoals mijten, luizen en bloedluizen weg te houden.
Maak een zandbad voor je kippen. Daarmee houden je kippen hun verenkleed schoon en het heeft een afwerend effect op parasieten. Het Aveve Badzand doet daarvoor prima dienst, maar het is ook mogelijk om gewoon zand te gebruiken waar je de zandbak mee vult.
Onze aanraders om je kippen beter te verzorgen
Kom meer te weten over goede hygiëne in het kippenhok en ontdek welk voer je jouw kippen geeft om hun gezondheid te boosten
Welke ziektes komen vaak voor bij de kip?
Net als mensen krijgt je kip ook te maken met ziektes. Sommige kippenziekten en aandoeningen worden veroorzaakt door bacteriën, andere door virussen of parasieten. Er zijn enkele ziektes die vaak voorkomen bij kippen, namelijk:
Infectieuze bronchitis
Infectieuze bronchitis (IB) komt vaak voor bij kippen. Het is een zeer besmettelijke ziekte die wordt veroorzaakt door een coronavirus dat wereldwijd voorkomt. Niet-gevaccineerde kippenzijn erg vatbaar voor een infectie met het virus. De ziekte tast het legapparaat aan, maar ook de ademhalingsorganen, de nieren en het maag-darmstelsel.
Kippen raken besmet via de lucht, via direct en indirect contact met dieren die de ziekte meedragen en in een besmet kippenhok. De symptomen treden doorgaans 12 à 24 uur na de infectie op en zijn voor elke kip verschillend. Het virus muteert zich snel waardoor het ene dier last heeft van het ademhalingsstelsel en het andere nierproblemen heeft.
Wat zijn veel voorkomende symptomen van infectieuze bronchitis bij kippen?
Categorie 1: Respiratoire symptomen (ademhaling)
- hijgen
- niezen
- proesten, hoesten, reutelen
- zwelling van de nek
- zwelling van de oogleden
- etter aan de ogen
- neusvloei en snotteren
Categorie 2: Nierproblemen
- veel waterige urine
- veel drinken
- plassen in het nachthok en de legkasten
- zwakte en lusteloosheid
- uitdroging
Categorie 3: Problemen met het legapparaat
- minder eieren leggen
- afwijkende eieren
- waterig eiwit
- legnood
- opgezwollen buik
Er bestaat geen specifieke behandeling voor infectieuze bronchitis. Als je dieren besmet zijn, is het vooral belangrijk om je zieke kippen te verzorgen.
Reinig het kippenhok regelmatig en geef je kippen extra krachtvoeding, zoals een stevige graanmix. Preventie door vaccinatie blijft het belangrijkste middel om je kippen te beschermen tegen het virus.
Vogelgriep of vogelpest
De vogelgriep, vogelpest of aviaire influenza wordt veroorzaakt door het influenza A-virus en treft vogels zoals kippen, eenden, kalkoenen en ganzen. Het virus behoort tot dezelfde groep virussen die bij de mens griep veroorzaken, maar besmetting met klassieke vogelpest komt in Europa niet vaak voor bij mensen. Vogelgriep is wel zeer besmettelijk voor vogels.
Helaas is het 1 van de dodelijkste ziektes bij de kip. De symptomen van vogelpest treden ongeveer 3 à 14 dagen na de besmetting op. Men maakt een belangrijk onderscheid in het ziekteverloop: sommige virussoorten zijn erg ziekmakend (hoogpathogeen) en andere geven mildere symptomen (laagpathogeen).
- opgezwollen kop, neusholtes of nek
- lusteloosheid
- diarree
- ademhalingsproblemen
- legdaling
- traanogen en oogontstekingen
- weefsel sterft af
- onderhuidse bloedingen in de poten, kam en lellen
- plotselinge sterfte
- afwijkende eieren
Vaccinaties tegen vogelgriep voor hobbykippen bestaan, maar in de praktijk wordt zo’n vaccin weinig toegediend. Het onderzoek naar een goed vaccin staat nog in de kinderschoenen. Het is wel mogelijk om je hoenders af te schermen van besmette vogels die het virus met zich meebrengen in het kippenhok. Je kippen raken namelijk besmet door direct en indirect contact.
Op de website van het FAVV vind je de huidige stand van zaken terug over vogelgriep in een bepaalde regio . De overheid roept op om je kippen af te schermen zodat ze niet in contact komen met besmette vogels. Bij een uitbraak van vogelgriep zijn er een paar dingen van groot belang:
- Sluit het volledige kippenhok af met tuinnetten.
- Respecteer de hygiënemaatregelen.
- Breng niks in de kippenren dat mogelijks in contact is geweest met besmette vogels.
Pseudovogelpest
Men noemt de pseudovogelpest ook weleens New Castle Disease (NCD) of gewoonweg de ziekte van Newcastle. Het is een gevreesde ziekte bij de kip, maar het treft ook andere soorten vogels. De zeer besmettelijke ziekte wordt veroorzaakt door een virus. De symptomen lijken op die van vogelpest, maar er zijn enkele verschillen tussen beide ziektes.
Pseudovogelpest tast het zenuwstelsel, de luchtwegen en het maag-darmkanaal aan. De ziekte kent in vele gevallen een dodelijke afloop. De symptomen steken vrij snel de kop op, zo’n 4 à 6 dagen na de besmetting.
- ademhalingsproblemen
- kuchen en hijgen
- afwijkende eieren
- verlamming
- diarree
- verdraaide nek
Er bestaat helaas geen behandeling tegen pseudovogelpest, maar het vaccin is wel gemakkelijk verkrijgbaar en doeltreffend. In België en Nederland is het verplicht voor pluimveehouderijen om hun dieren in te enten. Ook kandidaten van een pluimveetentoonstelling moeten een verplichte inenting krijgen tegen NCD.
De inenting tegen NCD is wijdverspreid en welbekend waardoor de ziekte in België en in Nederland niet vaak meer voorkomt. Je neemt wel steeds je voorzorgsmaatregelen door het hok van je kippen goed schoon te houden.
Pokken en difterie
Pokken en difterie zijn aandoeningen bij kippen die sterk op elkaar lijken. Ze ontstaan door het avipoxvirus waarbij de besmetting 2 vormen aanneemt: de huidvorm en weefselirritatie. Op de huid ontstaan wratachtige zweren, vooral op de kop, de lellen en de kam. Bij difterie tast het virus de slijmvliezen van de mond en de luchtwegen aan.
Het avipoxvirus is erg besmettelijk. Je kip raakt besmet door muggen, via andere besmette kippen en door bloedluizen. Ook indirect contact veroorzaakt de ziekte. Na de besmetting duurt het ongeveer 5 tot 8 dagen voordat de symptomen zichtbaar zijn. Pokken zijn zelden dodelijk, maar bij difterie overlijdt 1 op 2 kippen aan de aandoening.
Wat zijn de symptomen van pokken bij kippen?
- wratten op kop, kam en lellen
- lusteloosheid
- infecties van de huid
Wat zijn de symptomen van difterie bij kippen?
- geelachtige aanslag op de slijmvliezen
- ontsteking van de slijmvliezen
- lusteloosheid
- opgzette keel
- gewichtsafname
Er bestaat helaas geen behandeling tegen pokken en difterie. Het avipoxvirus is enorm besmettelijk waardoor je nooit helemaal zeker bent of je kippen gespaard blijven van de infectie. Gelukkig zijn er wel genoeg dingen die je doet om de kans op infectie zo klein mogelijk te houden, zoals <een jaarlijkse inenting vanaf een leeftijd van 7 weken. Wat doe je nog meer?
Ziekte van Marek
De ziekte van Marek of Marekse verlamming is 1 van de meest ernstige en besmettelijkste ziektes bij de kip. De ziekte wordt veroorzaakt door een herpesvirus en treft jaarlijks enorm veel vogels. Het virus tast het zenuwstelsel aan en dat resulteert in volledige verlamming. De ziekte is enkel dodelijk voor kuikentjes. Als een kip ouder is dan 16 weken, heeft ze natuurlijke afweerstoffen opgebouwd.
Het virus verspreidt zich via huidcellen en follikelcellen. Men onderscheidt 3 verschillende vormen van de ziekte: acute Marek, klassieke Marek en de oculaire variant. Ze hebben elk hun eigen kenmerkende ziekteverschijnselen.
Categorie 1: Acute Marek (ingewandsvorm)
- tumors op de organen
- opgzette geslachtsorganen
- plotselinge sterfte
- verlamming
- lusteloosheid
- bleke kam en lellen
Categorie 2: Klassieke Marek (neutrale of verlammingsvorm)
- verstoord bewegingsritme
- verdraaide nek
- omvallen
- problemen aan de poten
- verlamming
Categorie 3: Oculaire Marek (aantasting van de ogen)
- troebele iris
- kippen lopen overal tegenaan
- kippen worden vaker gepikt bij de voeder- en drinkbak
Kuikens worden op jonge leeftijd ingeënt tegen de ziekte van Marek. Als hobbyhouder is zo’n vaccinatie meestal niet haalbaar of praktisch. Het vaccin moet goed bewaard worden en op de juiste manier worden toegediend. Bespreek de praktische kant altijd eerst met de veearts.
Welke parasieten komen vaak voor bij de kip?
Helaas zijn jouw kippen de ideale gastheer voor veel parasieten. Het zijn kleine diertjes die zich ten koste van je gevederde vrienden in leven houden. Het zijn veroorzakers van ziektes bij de kip, maar ze brengen op zichzelf ook erg veel ongemak met zich mee. Welke parasieten komen vaak voor bij kippen?
Coccidiose
Coccidiose bij kippen wordt veroorzaakt door verschillende darmparasieten van de soort Eimeria. De parasiet tast het maag-darmkanaal van je kippen aan waardoor ze last krijgen van diarree. Op termijn raakt je kip zodanig verzwakt dat de kans op overlijden groot is. Coccidiose is niet besmettelijk voor mensen.
De parasiet komt vaak voor bij kippen en steekt vooral de kop op tijdens warme dagen. Je dieren raken besmet door direct en indirect contact met geïnfecteerde ontlasting, via gecontamineerde drinkbakken en door contact met besmette soortgenoten.
De ziekteverschijnselen verschillen voor elke kip. Welke symptomen wijzen erop dat je kip ziek is door een besmetting met Eimeria-parasieten?
- lusteloosheid
- ‘bolle’ lichaamshouding
- slaperigheid
- gewichtsafname
- koude lichaamstemperatuur
- diarree (eventueel met bloed)
De symptomen van wormen lijken op die van coccidiose. Raadpleeg te allen tijde een veearts die jou precies vertelt om welke parasiet het gaat. Behandel je dieren niet zelf voor je een correcte diagnose hebt. De dierenarts doet een mestonderzoek en reikt jou de juiste medicatie aan.
Vraag aan de veearts raad over een inenting tegen coccidiose. Zo zijn je kippen extra goed beschermd en worden ze niet zo ziek.
Het is moeilijk om coccidiose volledig te voorkomen, maar je kan de kans op besmetting gelukkig wel verkleinen. De parasiet houdt van een warme, vochtige omgeving en nestelt zich dus graag in de buurt van de drinkbakken. Reinig het hok en zorg ervoor dat het nachthok en de legkasten droog zijn. Ruim de ontlasting op en zorg ervoor dat je kippen elke dag vers drinkwater ter beschikking hebben.
Bloedluizen of rode bloedmijt
Bloedluizen zijn gevreesde, ongewenste bezoekers in het kippenhok. Ze staan hoog in de lijst van kippenziektes en aandoeningen. Eigenlijk zijn het geen luizen, maar mijten. Het spinachtige beestje is ongeveer 1 millimeter groot en staat ook bekend als rode bloedmijt of vogelmijt. ’s Nachts komen bloedluizen uit hun schuilplaats gekropen en zuigen ze zich vol met het bloed van je kippen.
Door het bloedverlies gaat de conditie van je kippen erop achteruit en leggen ze minder eieren. Ze krijgen stress, huidirritaties, jeuk en ze worden vatbaarder voor ziektes. Bij een heuse bloedluizenplaag kunnen je dieren zodanig verzwakken dat ze eraan bezwijken. Bloedluizen komen erg vaak voor, maar als hobbyhouder zorg je er altijd voor dat je een bloedluizenplaag vermijdt.
Hoe spoor je bloedluizen op?
- Controleer je kip op bloedluizen door onder de vleugels te kijken.
- Check ook het hok en de legnesten. Bloedluizen zijn alleen ‘s nachts actief. Overdag verschuilen ze zich op donkere plekjes in het hok, zoals in kieren en spleten.
- Hang een Finecto+ bloedluistest onder de zitstok. Met de eenvoudige buisjes spoor je bloedluizen in het kippenhok snel op en grijp je meteen in.
Hoe behandel je het hok tegen bloedluizen?
Als je bloedluizen wil bestrijden, moet je het kippenhok grondig reinigen en ontsmetten. Dit vermindert ook meteen de kans op andere ziektes bij de kip.
Behandel het hok bij voorkeur ‘s avonds, voordat de kippen op stok gaan. Mik vooral goed in de spleten, onder de zitstokken en op andere mogelijke schuilplaatsen van bloedluizen. Maak alle kieren vervolgens dicht met een stevig opvulmiddel.
Er zijn enkele schoonmaakproducten die jou helpen om het hok volledig te ontsmetten:
Bloedluizen op de meest natuurlijke manier bestrijden? Bestel (in je Aveve-winkel) speciale roofmijten tegen bloedluizen.
Dat zijn de natuurlijke vijanden van bloedluizen. Zet de roofmijten uit in je kippenhok en wacht tot alle bloedluizen opgeruimd zijn. Let wel op: gebruik geen andere bestrijdingsmiddelen in combinatie met deze roofmijten!
Hoe behandel je kippen tegen bloedluizen?
Bepoeder je kippen - bij voorkeur ’s avonds - met Aveve Zerox-P. Zorg er wel voor dat je hun ogen niet raakt. Met de behandeling tref je niet alleen bloedluizen, maar ook vederluizen. Dat zijn bruine insecten die onder de veren van kippen leven.
Spuit de kippen in met Beaphar Mite Blocker Combi.
Je kippen van binnenuit beschermen? Geef ze het voedingssupplement Finecto+ Oral. Dat maakt hun bloed onaantrekkelijk voor bloedluizen.
Met de Finecto+ methode combineer je de Finecto+ Protect hokspray met het voedingssupplement Finecto+ Oral. Zo krijgen je kippen een dosis dubbele bescherming binnen en behaal je de beste resultaten.
Finecto+ Protect maakt het hok onaantrekkelijk voor (jonge) bloedluizen. Deze spray is ook ideaal als preventieve behandeling tegen bloedluizen.
Finecto+ Oral meng je door het voer, zo bereik je de volwassen luizen op de kip.
Zie je tijdens de Finecto + Oral-behandeling overdag plots meer bloedluizen opduiken? Geen paniek, want dat is een goed teken! Het betekent dat ze het behandelde kippenbloed niet meer verteren en dus overdag op zoek gaan naar ander voedsel. Nog een voordeel? Je kippen pikken de bloedluizen op wanneer zij ze in daglicht zien.
Luizen, vlooien en mijten
Naast de bloedluis bestaan er nog andere soorten mijten die bij kippen voorkomen, zoals de vogelmijt. Je kippen krijgen soms ook last van luizen en vlooien. Mijten zijn grote veroorzakers van ziekten aan de poten van kippen, zoals kalkpoten. Zowel mijten, luizen als vlooien veroorzaken huidirritaties.
Reinig en ontsmet het hok als je denkt dat je kippen besmet zijn met luizen, vlooien of mijten. De eerste 2 beestjes zijn met het blote oog zichtbaar, maar mijten zijn net iets kleiner. Als je twijfelt, schakel je best een veearts in die jou helpt met de juiste diagnose. Zo krijgen je dieren gegarandeerd de allerbeste behandeling.
- Hou het kippenhok schoon en gedesinfecteerd.
- Laat voedselresten niet te lang liggen.
- Voorkom spleten en kieren zo veel mogelijk.
- Zorg voor bestrijding rondom het kippenhok.
- Gebruik middelen tegen insecten en parasieten.
Wormen
Hoog in het lijstje van ziektes bij de kip staan de verschillende parasitaire wormsoorten. De wormen slaan toe als het buiten wat warmer is en gedijen goed in een vochtige omgeving. Je kippen krijgen last van wormen als ze in contact komen met besmette ontlasting en als ze besmette insecten eten. De wormen leggen eitjes in de darmen van je kippen en veroorzaken veel ongemak.
Er zijn verschillende soorten wormen bij kippen, maar slechts een paar veroorzaken ongemak. Kippen ondervinden de meeste last van grote en kleine spoelwormen, lintwormen en de haakworm.
Wat zijn de symptomen van wormen bij kippen?
- gewichtsafname
- lusteloosheid
- diarree, eventueel met bloed
- bleke, droge kammen en lellen
- verminderde eierproductie
- afwijkende eieren
Je kippen lopen een infectie het vaakst op door contact met besmette insecten. Het is om die reden aangeraden om het kippenhok wekelijks schoon te maken en tweejaarlijks te ontsmetten. Hou het strooisel van de kippen droog, vervang de bodembedekking regelmatig en gebruik producten tegen insecten in het kippenhok.
Neem contact op met de veearts als je denkt dat je kippen besmet zijn met wormen. Het is ook steeds een goed idee om jaarlijks een mestonderzoek in te plannen zodat je zeker weet dat je kippen geen wormen hebben. De veearts dient je kippen een ontwormingsmiddel toe. Het is niet nodig om je kippen preventief te ontwormen en je gaat ook nooit zelf aan de slag met ontwormingsmiddelen.
